Page 181 - Hz_ibrahim

178 Prof. Dr. Mustafa ERDEM Hz. İBRAHİM 179

edebileceği varsayımından hareket ederek, Hz. Hacer ve oğ- ile Mekke’nin aynı yer olması mümkündür. Ancak bu bilgiyi
lunun gittiği yer olarak Tevrat’ta geçen Faran/Paran kelimesi doğrulamak için elimizdeki kaynaklar oldukça sınırlıdır. Bu
üzerinde durmuşlardır. Yakut el-Hamevi, Faran’ın Araplaş- konuda fikir beyan edenlerin büyük çoğunluğu Yakut el-Ha-
mış İbranice bir kelime, Mekke’nin Tevrat’taki adı ve orada mavi’den yararlanmak durumunda kalmıştır. Bu bilgilerin
558
bir dağ olduğunu söylemiştir. Ö. Faruk Harman bu bilgi- geliştirilmesi veya çeşitlenmesi, belki bilimsel çalışma yapan-
lerin doğru ve Tevrat’ta (Tekvin, 21/21) zikredilen Paran’ın lara yeni bakış açısı kazandırabilir.
559
Mekke olduğu görüşünü kabul etmektedir. Mekke ile Faran
arasında bir ilişki kurarak ikisini birleştirmek isteyen Arap
coğrafyacıları, burasının Hicaz’da bir dağ olduğunu iddia ede- c- Hz. İbrahim ve Ailesi Mekke’de
560
rek Hamevi’nin görüşüne katılmaktadır. Günümüz tefsirci- Mekke şehrinin bulunduğu bölgede çok eski zamanlarda
lerinden Süleyman Ateş de “Hz. İbrahim de Allah’ın vahyine
dayanarak Hacer’i ve oğlu İsmail’i alarak Faran’a yani Mekke Amalika, Ad ve Semud kavimlerinin kalıntısı olan Cürhüm-
lüler oturmuştur. Bunların büyük bir kısmının, burada belli
yöresindeki dağların eteğine getirdi.” diyerek Faran’ın Mekke
bir süre oturduktan sonra yaşanan felaketler sebebiyle yok
561
olduğunu ifade etmektedir. Tevrat’ta Hz. İsmail’in yaşadı-
olduğu belirtilmiştir. Muhtemelen Hz. İbrahim ve ailesinin
ğı yer olarak Faran adında bir çölden bahsedilmektedir ki bu
Mekke’ye geldiğinde Cürhümlülerden hayatta kalan bazıları-
bilgiler, Mekke’deki fiziki şartları çağrıştırdığı için geleneksel
nın bu civarda yaşadığı tahmin edilmektedir. 563
İslami kültüre aykırı değildir. Ancak İslam dışındaki kaynak-
lar Mekke gerçeğini kabul etmeyerek, Hz. İsmail’in Arabistan Cebrail, Hz. İbrahim, Hz. Hacer ve Hz. İsmail’i bugün Mescid-i
sınırları içine girmeksizin Filistin’in güneyinde Faran diye bir Haram’ın ve zemzem kuyusunun bulunduğu yerin yukarısın-
çölde yaşadığını belirtmektedir. 562 da büyük bir ağacın yanına getirdi. O tarihte Mekke’de hiç
Kur’an-ı Kerim’de Hz. İbrahim ve Kâbe gibi ortak değerler kimse, hatta içecek su dahi yoktu. İşte Hz. İbrahim ana ve oğlu
Mekke ile bütünleştirilirken veya özdeşleştirilirken Faran ke- buraya bıraktı, yanlarına içi hurma dolu (meşin) bir dağar-
564
limesi üzerinde bu kadar yoğunlaşmak doğru değildir. Tevrat cık, içi su dolu bir kırba bıraktı. Ezraki, Hz. İbrahim’in eşi
yazarları kendi kurguları doğrultusunda Hz. Hacer ve İsmail ve oğlunu günümüzde Hatim olarak bilinen yere bıraktığını
için bir rota belirlemiştir. Fakat bu rota geleneksel İslam an- belirtmektedir. 565
layışı ve kültürel değerleriyle bazı noktalarda örtüşmemek-
Hz. İbrahim, Hz. İsmail ile Hz. Hacer’i Mekke’ye bırakıp Şam’a
tedir. Ortak bir payda oluşturmak için tarihî verileri zorla-
geri dönerken gözü arkada kalmamıştır. Zira o, Cenab-ı Al-
maya ve yeni bir veri tabanı oluşturmaya gerek yoktur. Faran
lah’ın kendisini Nemrut gibi bir zalimin zulmünden ve onun
566
içine attırdığı ateşten kurtardığına şahit olmuştur. Fakat
558 Yakut b. Abdullah el-Hamevi, el Bağdadi, Mu’cemü’l-Buldan, Beyrut, Tarih-
siz, s. 4/225.
559 Ömer Faruk Harman, “Faran”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1995, s. 563 Çağatay, s. 82.
12/166. 564 Sahihi Buhari Muhtasarı; s. 9/120; İbn Kesir, Kısas, s. 1/137; Vani, s. 128;
560 Şibli, s. 1/103. Köksal, Peygamberler Tarihi, s. I/176.
561 Süleyman Ateş, Kur’an-ı Kerim ve Yüce Meali, Ankara, 1977, s. 259. 565 Ezraki, s. 66.
562 Şibli, s. 1/103. 566 Mehmed Vehbi, s. 7/2712.