Page 296 - Hz_ibrahim

294 Prof. Dr. Mustafa ERDEM Hz. İBRAHİM 295

onun karşıtı olduğu belirtilmekte, (Bakara, 2/135; Âl-i İmran,
HANİFLİK 3/67, 95; En’am, 6/79, 161; Yunus, 10/105; Nahl, 16/120,
123; Hac, 22/31.) bu arada sekiz yerde Hz. İbrahim’in ima-
nını ifade etmektedir. (Bakara, 2/135; Âl-i İmran, 3/67, 95;
a- Hanif Kelimesi Nisa, 4/125; En’am, 6/79, 161; Nahl, 16/120, 123.) Hanif ke-

limesi aynı zamanda din manasına gelen “millet” kelimesi ile
Hanif kelimesinin menşei ile ilgili çeşitli değerlendirmeler
birlikte beş yerde geçmektedir. Bunların dışında bir yerde Hz.
935
yapılmaktadır. “Hnf” sözcüğü dalaletten, sapıklıktan ayrı-
İbrahim kendini hanif diye nitelemektedir. 941 (En’am, 6/79.)
lıp “Hakk” yola gitmeyi ifade etmektedir. Hanif ise, doğru yola
Hanif kelimesi Kur’an-ı Kerim’de, bir taraftan müşrikliğin
936
girmiş ve istikameti yakalamış kişi demektir. Dilciler, kav-
karşıtı ve İslam ile aynı anlamda kullanılırken diğer taraftan
ram olarak hanif kelimesini meyleden, Allah’a boyun eğen, Hz. İbrahim’in Yahudi ve Hıristiyan olmadığı, Ehl-i Kitabın
O’na yönelen, hiçbir hususta O’ndan ayrılmayan kimse olarak
hanifler olarak Yüce Allah’a kulluk etmekle emir olundukları
tarif etmiş, hanif olmayı Müslüman olmakla eş değer kabul 942
vurgulanmaktadır.
937
etmiştir. Hamdi Yazır, Kur’an-ı Kerim’de geçen hanif keli-
Kur’an-ı Kerim’deki hanif kelimeleri bir bütün olarak ince-
mesini dalaletten, eğrilikten doğruluğa yöneliş olarak tarif
lendiğinde hanifliğin müstakil bir din olduğu ve bu kelimenin
ederken yaratılış gereği insanın yanlışa yönelme potansiyeli-
aynı zamanda bütün peygamberlerin tebliğ ettiği tevhit inan-
938
ne sahip olduğuna dikkat çekmektedir.
cı manasına kullanıldığı görülmektedir. 943
Bazılarına göre bu kelimenin anlamı inhiraf, ayrılmaktır. Hz.
Cenab-ı Allah peygamberleri aracılığıyla bütün insanlığa bir,
İbrahim de kavminin içinde bulunduğu sapıklıktan uzaklaşıp
tek ve aynı dini göndermiştir. Onların arasında hiçbir fark
939
Hakk’a yöneldiği için ona hanif denmiştir. Şibli, Hz. İbra-
yoktur. Kur’an-ı Kerim’de bu dine inananlar genel bir ifade ile
him’in dinine niçin haniflik dendiğini tam olarak bilemediği-
Müslüman olarak isimlendirmiştir: “Biz, Allah’a ve bize indi-
ni, kelimenin Kur’an-ı Kerim’de bulunmasına rağmen müfes-
rilene; İbrahim, İsmail, İshak, Yakup ve torunlarına indirilene,
sirlerin onun anlamı konusunda görüş birliğine varamadıkla- Musa ve İsa’ya verilenlerle, Rableri tarafından diğer peygam-
940
rını iddia etmiştir.
berlere verilenlere, onlardan hiçbiri arasında fark gözetmeksi-
Hanif kelimesi Kur’an-ı Kerim’de on yerde, çoğulu olan “hu- zin inandık ve biz sadece Allah’a teslim olduk, deyin.” Bura-
944
nefâ” ise iki yerde (Hac, 22/31; Beyyine, 98/5.) geçmektedir. da “Müslüman” kelimesi kullanılmıştır.
Bu on iki yerin dokuzunda hanifliğin müşriklikten farklı ve
935 Şaban Kuzgun, “Hanif”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1997, s. 16/33-
35.
936 Razi, Tefsir, s. 3/501; Hadislerle İslam, s. 1/360.
937 Maturîdî, s. 5/298; Razi, Tefsir, s. 3/501. 941 Kuzgun, Hanif, s. 16/35.
938 Yazır, s. 6/3822; Berki, Keskioğlu, s. 17; Kur’an Yolu, s. 1/219. 942 bk. Âl-i İmran, 3/67.
939 Şibli, s. 1/100; Berki, Keskioğlu, s. 17. 943 Kuzgun, Hz. İbrahim, s. 166.
940 Şibli, s. 1/100. 944 Bakara, 2/136.