Page 145 - Microsoft Word - orjinal

Dr. MUSTAFA BAŞ 145

Kur’an’dan Güzel Ahlak İlkeleri (12)
Bilgisiz Konuşma Ve Davranma

“B ilmediğin şeyin ardına düşme; doğrusu kulak, göz ve kalp,
bunların hepsi o şeyden sorumlu olur.” (İsra Suresi 36)
Allah, insana doğru ve güvenilir bilgi yolunu tercih etmesini emret-
miş, kesin delille desteklenmeyen hususlarda son kesin görüş belirtme-
mesi noktasında uyarılarda bulunmuştur. Kur’an, Peygamberleri anlatılır-
ken onlara karşı gelen insanların bilgileri olmadığı konularda yaptıkları
tartışmaları davranış örneği alınması noktasında zikretmiştir. Bilginin en
önemli güç olduğunu vurgulayarak, bilenlerle bilmeyenlerin bir olamaya-
cağını ilke olarak koymuştur.
“Bilmediğin şeyin ardına düşme” ilkesi de, bilgi temelli olması açı-
sından önemli bir ilkedir ve geniş bir anlam içermektedir. Gerek bireysel,
gerekse toplumsal hayatta insanın “bilgi” yerine tahmin ve şüphelere uy-
mamasını emretmektedir. Hucurat Suresi 12. ayette Allah, bir kısmı gü-
nah olması sebebiyle zandan kaçınmamızı, zan ile karar vermememizi
bizden istemektedir. İnsanların gizli ve saklı yönlerinin araştırılmamasını,
hoşlarına gitmeyecek anlatımlarla gıybet yapılmaması hususunda da biz-
leri uyarmaktadır. Bu uyarıları ile Allah, bilmediğimiz hususlarda fikir
belirtmememiz gerektiğini ortaya koymaktadır.
Bir eylemin bilinmesi, onun sonucunun bizi nerelere götüreceği, bize
ne yarar sağlayacağı, bizim için iyiye, güzele veya kötüye götürüp gö-
türmeyeceğinin analizini yapabilmek demektir. Bilgi, bu analizi yapma
gücünü verebilen ve bu konuda insanın önünü aydınlatan en önemli araç-
tır. Bilmediğimiz şeyin ardına düşmeme ilkesi, İslam hayatının ahlaki,
hukuki, siyasi ve idari yönlerini ilgilendirdiği gibi, bilim, sanat ve eğitim
hayatı ile ilgili hususları da ilgi alanı içine almaktadır. İslam ahlakı,
Hucurat Suresinin 6 ayetinde de vurgulandığı gibi şüpheden kaçınmayı ve
araştırmaksızın, bilgi sahibi olmaksızın hiç bir birey veya grubu suçla-
mamayı emretmektedir. Eğitim ve araştırmada da sadece tahmin, varsa-