Page 59 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 59

Daha önce de belirtti÷imiz gibi, Osmanlı devletine kadar, bir ka-
nunlaútırma gerçekleútirilememiútir. Bir kiúi ameli bir konuda, bir
meselenin hukuki hükmünü ö÷renmek istedi÷inde, fıkıh kitaplarına,
úerhlerine, hâúiyelerine ve de÷iúik fetvâ kitaplarına müracaat ediyor-
du.
2. el-Fetâva’l-Hindiyye
Hint sultanlarından Muhammed Bahadır Evrengzîb Âlemgîr, 80
hicrî onbirinci asırda (milâdî onyedinci asır) fetvâları toplamaya önem
veren bir kimseydi. Sultan Muhammed, “Mezhebin ileri gelenlerinin
üzerinde ittifak ettikleri ve fetvâ verdikleri zâhiru’r-rivâye görüúleri
bir araya getirmek ve âlimlerin kabul ettikleri nevâdir’i toplamak üze-
re,” ùeyh Nazzâm baúkanlı÷ında Hint âlimlerinin meúhurlarından bir
heyet teúkil etti. Bu heyet de, el-Fetâva’l-Hindiyye veya bu sultana
nispetle el-Fetâva’l-Âlemgîriyye diye tanınan bir kitap telif ettiler.
el-Fetâva’l-Hindiyye, Burhâneddin el-Merginânî’nin el-Hidâye
adlı eserinin tertibine uygun olarak altı büyük ciltte toplanmıú bir
eserdir. Di÷er fıkıh kitaplarında oldu÷u gibi, ibadet ve muâmelâtla
ilgili konulardan bahsetmektedir. Bu eser, geçmiúte oldu÷u gibi gü-
nümüzde de Hanefî fıkhında meúhur bir kaynak olmaya devam etmek-
tedir. Bu yarı resmi derlemenin, modern kanunlardaki gibi ba÷layıcılı-
÷ı yoktu; úekil, üslup ve metot bakımından onlarla benzerli÷i bulun-
muyordu. Neticede bu eser, her bir mesele hakkındaki görüú ve fetvâ
için tercih edilen görüúlerle birlikte, bazısı gerçek, bazısı da varsayıma
dayalı pek çok fıkhî meseleyi içermekteydi.
B. Osmanlı Kanunları
On dokuzuncu asırda modern Avrupa kanunları tedvin edilmeye
baúlanmıútır. Osmanlı devleti de, ça÷ın ihtiyaçlarının ona uygun ka-
nunlar çıkarılmasını gerekli kıldı÷ını görmüútür.
Osmanlı devleti, 1850 senesinde ticaret kanununu Fransa kanunu-
na dayanarak, 1858 senesinde de Arazi Kanunu’nu çıkarmıútır. Bun-
dan sonra, yine Fransa kanunundan aktararak Ceza Kanunu’nu çıkar-

80 1028-1118/1618-1706. Bkz. Sami Bey, Kâmusu'l-‘lam, c.IV, s.3049; Encyclope-
dia of Islam, Awrangzeb maddesi.