Page 171 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 171

øslâm hukukunda “delil göstermek iddiada bulunana aittir” ku-
ralı, yani mahkemede ispat yükümlülü÷ünü iddia sahibine hamleden
prensip, úu hadis-i úerife dayanmaktadır: “Delil göstermek iddia ede-
159
ne, yemin ise, inkâr edene aittir.” Bilindi÷i gibi bu hadis, Roma
hukukunun hâkimiyeti altında olan yerlerin Müslümanlar tarafından
fethedilmesinden önce vârit olmuútur. Dolayısıyla söz konusu
kâidenin Roma hukukundan alınması mümkün de÷ildir.
Her iki hukukta da, alıúveriú ile trampanın ayrı úeyler oldu÷u úek-
lindeki benzerlik iddiası da vehimden ibarettir. Zira Roma hukuku
alıúveriú (malın nakit ile mübadelesi) ile trampayı (malın malla müba-
delesini) birbirinden ayırmıútır. Alıúveriú (emptio-venditio), rızaya
dayalı mücerret kabul ve icab ile bir anlamda her iki tarafın rızaları ile
gerçekleúen akitlerdendir. Trampa (permutatio) ise; “belirlenmeyen”
akitler cümlesindendir. Bu akdin gerçekleúmesi için rıza tek baúına
yeterli de÷ildir. Bunun yanında, taraflardan biri tarafından akdin uygu-
160
lamaya konulması gerekmektedir. Roma hukukunu inceleyen, bu
konunun ayrıntısını ve pratikteki önemini anlayacaktır. øslâm huku-
kunda ise böyle úekli bir ayrım yoktur. øslâm hukukunda trampa, rıza-
ya dayalı akitlerin özel bir çeúididir. 161
Alıúveriú ve kira akitleri, her iki hukukta bazı genel hükümleri açı-
sından birbirine benzese de -bu benzerlik söz konusu genel hükümle-
rin iktisâdî de÷iúim ve ticari muamelelerin gerektirdi÷i prensiplere
dayanması sebebiyledir- her iki akit arasında görme muhayyerli÷i ve
benzeri pek çok detayda farklılıklar bulunmaktadır.
Son olarak, her iki hukuktaki ergenlik ve rüút yaúları konusunda
açık bir benzerlik yoktur. Roma hukukunda ergenlik kızların 12, er-
keklerin 14 yaúını tamamlaması ile sınırlandırılmıútır. 162 øslâm huku-
kunda kabul gören yaygın görüú, ergenli÷in son sınırının 15 yaú oldu-
÷udur. 163
Bu durumda bu örnekler biraz abartılıdır ve Müslümanların Roma

159 et-Tirmizî ve el-Beyhakî’den naklen, es-Suyûtî, el-Câmiu’s-Sa÷îr, n. 3225, 3226.
160 “Do ut des.” Bkz. Girard, Textes, s. 627; Digest, D, 19, 4.
161 Mecelle, md. 122, 379.
162 Justinian, Institutes, c.I, s. 22.
163 Mecelle, md. 986.