Page 228 - Microsoft Word - orjinal

228 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

(kesindir), itiraz kabul etmez” denmektedir. 217
øslâm hukuku bu konuda, orta yolu seçmiútir. Birinci görüúte ol-
du÷u gibi, øslâm hukuku da úâhitli÷i hâkimi ba÷layıcı olarak de÷erlen-
dirir. Öyle ki, hâkimin úâhitleri dinledikten sonra hükmü ertelemesi
câiz de÷ildir. Ancak, sulh ümidi veya davacının erteleme talebi oldu-
÷unda, hüküm ertelenebilir. Bununla birlikte øslâm hukuku, úâhitli÷in
do÷ru ve hakikate mutabık olması için imkânlar ölçüsünde ihtiyatlı
davranmıú; úâhitli÷in kabul edilmesi için bir takım a÷ır úartlar öne
sürmüútür. ùâhidin âdil olması bu úartlardandır.
Adâlet úartı, kötü ahlak sahibi ve sözlerine güvenilmeyecek olma-
ları sebebiyle pek çok úâhidi reddetme hususunda hâkimlere geniú bir
hareket alanı sa÷lamıútır. Özellikle mezheplerin ço÷unlu÷u, hâkimin
açıktan veya gizli olarak úâhidi araútırıp, adâletli olup olmadı÷ını tah-
kik etmesini úart koúmuúlardır. Bu ba÷lamda Mecelle’de; “ùâhit, men-
sup oldu÷u taraftan, gizli ve açık olarak tezkiye edilir (güvenilir olup
olmadı÷ı araútırılır). Yani ö÷renci ise oturdu÷u yerin medrese müder-
risi ile güvenilen halkından, … tacir ise muteber tacirlerden vb. tezki-
218
ye olunur” denmektedir. Bunun da ötesinde, Osmanlı Meúihatı ve
Fetvâ Dairesi, úer‘î yargı hâkimlerine, úâhitlerin do÷ru söyledikleri
hususunda úüphe ettikleri takdirde, gizli ve açık tezkiye ile yetinme-
yip, bizzat kendilerinin úâhitlerin hallerini tahkik etmelerini emretmiú-
tir. 219
Bunun yanı sıra øslâm bilginlerinden ikinci görüúü benimseyenler
de bulunmaktadır. Bunların bir kısmı, úâhitli÷e ba÷lı olarak hüküm
vermenin kıyasa aykırı oldu÷unu ileri sürmüútür. Zira úahitlik, do÷ru
veya yanlıú olması muhtemel bir haber de÷erinde olup, hüküm için
ba÷layıcı olamaz. øbn Kayyım el-Cevziyye gibi di÷er bir kısım bilgin-
ler ise, hâkimin, tek úâhit de olsa, hangi metotla olursa olsun hakkı
araması gerekti÷ini; úâhitli÷in de, desteklenmesi ve uygulanması gere-

217 Md. 278. Bu madde Ürdün’de Delillerin Ta’dili Kanunu adıyla 1928 yılında kabul
edilmiú ve 6 Aralık 1928 gün ve 211 sayılı Resmi Gazete yayınlanmıútır.
218 Md. 1717.
219 Bu emir 9 Nisan 1330 mali ve 1914 miladi yılına tekabul eden hicri 28 Cemaziye’l-
Evvel 1332’de verilmiú ve Ceride-i ølmiyye’nin I. Sayısı ve 36. Sayfasında yayın-
lanmıútır.